Hekate, Olympos tanrılarıyla bir ilişkisi olmayan ve adı hiçbir efsaneye karışmayan, çok gizemli, Anadolu’ya özgü bir tanrıçadır. Homeros’un eserlerinde hiç yer almamasına rağmen, Hesiodos, Throgonia’da Hekate’den çok bahsetmektedir. Ona göre Hekate, Asterie ile Perses’in çocuğu olup Zeus’un bu tanrıçayı herkesten üstün tuttuğunu ve Hekate’ye karada, denizde ve gökte yetki verdiğini anlatır.
“Başvururlar Hekate’ye ve yeri sarsan tanrıya,
Bereketli av sağlar onlara soylu tanrıça,
Ya da tam başaracakları sırada
Avlarını alır ellerinden canı isterse.
Hermes’le sürüleri üretir ağıllarda:
Öküzleri, keçileri, ak yünlü koyunları
Azaltır ya da çoğaltır gönlünce.
Ölümsüzler arasında yeri büyüktür Hekate’nin
Zeus, gençliğin besleyicisi yapmıştır onu.” (Hesiodos, Theogonia)
Mitolojiye göre tanrıça ay, gece ve karanlığa egemen, büyü ve sihri elinde tutan, kara güçler kraliçesidir. Hekate’nin kutsal hayvanları, kısrak, dişi köpek ve dişi kurt olarak bilinmekte, kısrak ve köpek ile birlikte görülmektedir. Hekate elinde meşale, hançer, kırbaç, yılan ve anahtar tutmaktadır. Hekate kimi bölgelerde üç gövdeli, bazı bölgelerde de dört gövdeli olarak betimlenmiştir. Tanrıçanın en büyük kutsal alanı ve tapınağı burasıdır. Hekate için Lagina’da her yıl normal, dört yılda bir de büyük şenlikler düzenlenmekteydi. Şenliklerde yapılan törenlerden en iyi bilineni, birkaç gün süren “Anahtar Taşıma” (Kleidagogia) törenleriydi.
HEKATE TAPINAĞI
Kutsal alanın ortasına yakın bir yerde kuzeybatı-güneydoğu yönünde inşa edilen tapınak, pseudodipteros tipte yapılmıştır. Beş basamaklı bir alt yapı üzerine inşa edilen tapınak, pronaos ve naoslu, etrafındaki peristasis 8×11 sütunludur. Tapınağın antarları arasında Ion, çevresinde ise Korith sütunları bulunmaktadır. Böylece tapınakta iki ayrı düzen görülmektedir.
Tapınakta iki farklı friz bulunmaktadır. Bunlardan birisi sütunların üzerine, diğeri ise duvarların üzerine gelmektedir. Sütunların üzerine gelen friz kabartmalarında dört yönde, dört farklı konu işlenmiştir. Tapınağın doğu cephesinde Amazonlar ile Grekler arasındaki barış ve dostluk anı, batıda tanrılar ile Gigantlar arasındaki savaş ve güneyde tanrılar toplantısı betimlenmiştir. Duvarların üzerine gelen frizlerin yüksekliği, dışardakilere göre daha az olup, işlenmesi tamamlanmamıştır.
MÖ 1 yy’dan önce burada küçük bir tapınağın varlığı bilinmektedir. Tapınak duvarı üzerindeki Roma Senatosu karar yazıtı, mevcut tapınağın MÖ 81 yılında kesin olarak var olduğunu kanıtlamaktadır.
STOA
Kutsal alanın sınırlarını belirleyen peribolosun iç kısmını, Dor düzeninde, tek katlı, sundurma çatılı bir stoa çevrelemektedir. Batıdaki stoanın ön bölümünde kutsal alandaki törenleri izlemeye gelen ziyaretçilerin oturdukları yer bulunmaktadır. Bu oturma alanının kuzey stoa ile birleşen kuzey bölümü açığa çıkarılmıştır. Kuzey stoa önünde yoğun bir şekilde farklı büyüklükte ve şekillerde heykel kaidelerine rastlanmıştır. Diğer doğu ve güney stoanın kazısı tamamlanmamıştır.
Törenleri izlemek için gelen kişiler, propylondan sonra, basamaklardan inmeden hemen sola (kuzeybatıya) dönerek, bir kapıdan stoaya geçerek, batı stoa önünde bulunan izleyici basamaklarına oturmaktaydılar. Tamamı Dor düzeninde olan stoalarda kaidesiz ve Toskania kaideli, at kısmı yivsiz üst kısmı Ionik tipte 20 yivli ve Dor başlıklı sütunlar ile Dorik bir üst yapıdan oluşan düzenleme vardır.
Hekate, also spelled Hecate, is a very mysterious Anatolian goddess, not related to the Olympian deities and not mentioned in any egends. She is not mentioned in his Theogony. According to Hesiod, Hekate was daughter of Asterie and Perses, and Zeus venerated her above all and authorised her over the lands, seas and skies.
According to the mythology, the goddess rules over the moon, night and darkness; keeps hold of spells and magic; and she is the queen o dark powers. Her sacred animals are mare, she-wolf and she-dog and she is depicted together with mare and she-dog.