Bahar Hanım merhaba. Bize suluboya tekniğinin tarihsel gelişiminden söz eder misiniz?
Bahar Yalçın: Tarihte bilinen ilk suluboya, bundan 33 bin yıl önce İspanya Altamira, Fransa Lascaux mağaralarındaki hayvan motiflerinde görülür. Mısır’da papirüs kâğıdı üzerine hiyerogliflerinin fırça ile yazılmasıyla; yine antik Mısır’da Ölüler Kitabının portre resimlerinde uygulanmakta olduğu bilinir. Çin ise, kendi teknikleri ile suluboyayı çeşitli mürekkepler haline getirerek yazı ve peyzaj ve figüratif çizimler halinde uygulamıştır. Asya kökenli İran, Hindistan, Japonya ve Çin gibi ülkelerde geleneksel anlamda suluboya hem yazı hem görsel çizim aracı olarak yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Ortaçağda dini kitaplarında, suluboya ile minyatür tekniği birleştirilerek kitap sanatı olarak uygulanmıştır. Avrupa’nın önde gelen ressamları Boticelli, Leanorda Da Vinci, Albrecht Dürer, Cezanna, Turner suluboya çizimleri ile gündem yaratmıştır.
18. yüzyılda, resim sanatının zirveye ulaştığı günümüz Avrupa kara kıtasında da yağlı boya geleneği ön plandayken suluboya çok gerideydi. Suluboya bir resim tekniğinden ziyade rahat taşınabilmesi ve hızlı sonuç alınması sebebiyle özellikle İngiltere’de mimarlar ve topoğrafya uzmanları tarafından bir çizim aracı olarak görülüyordu. 19. yüzyıl başlarında İngiliz sanatçılar suluboyanın yağlıboya kadar öneme sahip olduğunu hatta daha efektif bir etki yarattığı öne sürerek bu türün de artık bir resim tekniği olduğu gerçeğini kabul ettirmişlerdir. Bu da İngiltere’nin suluboyanın anavatanı olarak bilinmesi sağlamıştır. Suluboya natürel parlaklığı ve hızlı uygulanması sayesinde kısa zamanda en iyi ressamların kullandığı yöntem olup, ilerleyişini sürdürmüştür. Paul Peter Rubens, Diego Velazquez, Francesgo Guardi, Rembrant, Claude lorrain, Canaletto John Constable, Euugene Delacroix, John Sell Cotman, Mariona Fortuny, Winslow Homer, John Singer, Sargent, suluboya resimleri ile bu sanatın gelişmesine ve sevilmesine öncülük eden önemli ressamlardır.
Suluboyu tekniğinin ülkemizdeki gelişimi hakkında bilgi alabilir miyiz? Ülkemizde suluboya tekniğinin öncüleri kimlerdir?
Suluboya Türkiye’de ilk olarak asker ressamlarımız tarafından haritacılık ve topoğrafik amaçlı kullanılan bir resim tekniğiydi. Bu tekniğin ustaları arasında ilk sırada Malik Aksel, Refik Epikman, Celal Esad Arseven, Hoca Ali Rıza, Melek Celal, Üsküdarlı Cevat, Sabri Berkel, Diyarbakırlı Tahsin, Zeki Faik İzer, Saim Özeren, Fikret Mualla, Turgut Zaim, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Eren Eyüboğlu, Cafer Bater ve Nüzhet İslimyeli vardır. Günümüzde ise Işıl Özışık, Ayhan Türker, Burhan Özer, Ömer Muz, Mustafa Plevneli, Ercan Paya ülkemizin usta sulu boyacılarıdır.
Siz suluboya tekniğini nasıl uyguluyorsunuz? Eserlerinizdeki tarihsel doku, suluboya tekniği ile örtüşüyor. Tarihsel doku bazında, suluboya tekniğini mi tercih ettiniz?
Ben İstanbul aşığı olan bir ressamım; İstanbul’un tarihi dokusu, esrarengiz yapısı, bir liman şehri olması, yedi tepe üzerine kurulması, kaosu ve karmaşası, gün doğumu, gün batımı, muhteşem silueti… Bunların tümü bir ressam için kâğıda aktarılmayı bekleyen sonsuz bir hazine gibi… İstanbul’da özellikle en iyi ışığı ve en iyi açıyı kullanarak fotoğraf çekiyorum ve bu fotoğraflar üzerinden suluboya çalışmalarıma başlıyorum. Sirkeci, Karaköy, Sultanahmet, Galata ve eski İstanbul’un ara sokaklarının mimari yapısı beni çok heyecanlandırıyor.
Çocukluğum mimari restoratör olan babam sebebiyle tarihi yarımada geçti. Belki bu çizimleri babam için, onun aziz hatırasına saygı olarak da yapıyor olabilirim, bilemiyorum… Çünkü bana İstanbul’un en eski ve en güzel yerlerini anlatan, sevdiren kişi babamdır.
Suluboyada natürmort ya da insan figürü de çalışıyor musunuz?
Natürmort çalışıyorum bazen ama figür olarak çok az çalışmalarım var; figür çalışmak daha kısıtlayıcı olduğundan bana biraz zor geliyor açıkçası…
Suluboya tekniğini nasıl tanımlarız? Ana malzemeleri nelerdir?
Suluboya yapısı itibariyle zordur, hata kabul etmez ve çok hızlı çalışmanız gerekir; ara veremezsiniz ama çok eğlencelidir. Şeffaflığı, renklerin canlılığı ve doğallığı, ışığı ve beyazlık dengesi beni çok etkiler. Ana malzeme tabii ki çok iyi asitsiz pamuktan, el yapımı 300 gr ve üstü suluboya kâğıdı ve iyi pigmentli kaliteli boyalar olmalıdır.
Suluboya tekniği kendi içerisinde çeşitli teknikleri barındırıyor mu? Bunlar nelerdir?
Suluboya aslında birleşik tekniklerin tümüdür. Bazı sanatçılar kağıdı ıslatır, bazı sanatçılar kağıdı kuru kullanır; kağıt ıslak olduğunda sisli bir efekt olur. Kuru kullanıldığında ise daha canlı efekt olur vs. Mimari çizimde suluboya çok sık kullanılır; bu tarzda ise suluboya kalemleri tercih edilir, lavi tekniği vardır örneğin… Tek rengin açıklı koyulu kullanılmasından ibarettir.
Bu tekniğin renk skalasından söz edebilir miyiz?
Renk skalası kişiden kişiye değişir. Ben koyu renkleri kullanmayı seviyorum. Suluboya ya da suluboya resim, bir boya türünü ve resim tekniğini anlatan terimdir. Suluboya çeşitlerinde pigmentler su-bazlı bir solüsyon içerisinde bulunur. Suluboya resim tekniğinde ise ıslatılmış fırça bir palette boya ile karıştırılır ve kâğıt ya da başka bir yüzey üzerinde uygulanır. Boya, kutu içerisinde kuru ve yaş olarak iki şekilde bulunur. Kuru boyalar, her renk ayrı ayrı kalıplara dökülmüş (tablet) biçimdedir. Yaş suluboyalar ise havası alınmış madeni (kurşun) tüpler içinde satılır. Kolay eriyen boyalar genellikle daha kalitelidir. Sulu boya resim, diğer tekniklere göre daha çabuk çalışmayı gerektirir.
Siz ne zamandan bu yana suluboya ile eserler veriyorsunuz?
İran’da 2010 yılında minyatür eğitimi aldım, aslında geleneksel kökenliyim. Suluboya 7 yıldır yaptığım bir sanat dalı.
Röportaj: Şebnem Atılgan @sebnematilgan34